کنترل آفات و بیماری‌های قارچی در گلخانه صیفی‌جات یکی از ارکان حیاتی برای حفظ سلامت گیاهان و تضمین عملکرد اقتصادی پروژه است. اجرای اقدامات پیشگیرانه، رعایت بهداشت محیط و مدیریت علمی شرایط رشد، می‌تواند تا ۸۰٪ از بروز خسارات جلوگیری کند. در ادامه، ده راهکار تخصصی و کاربردی برای کنترل و پیشگیری از آفات و قارچ‌ها در گلخانه‌های صیفی‌جات آورده شده است:
کنترل آفات و بیماری‌های قارچی
۱. انتخاب بذر مقاوم و ضدعفونی اولیه
نخستین گام در پیشگیری از بیماری‌ها، انتخاب بذرهای اصلاح‌شده و مقاوم است. بذرها پیش از کاشت باید با محلول‌های قارچ‌کش، گوگرد یا ضدعفونی‌کننده‌های مجاز ضدعفونی شوند تا منبع آلودگی وارد سیستم کشت نشود.
۲. ضدعفونی خاک و بستر کشت
خاک و بستر باید پیش از هر دوره کاشت، با فرمالین رقیق، سولفات مس یا بخاردهی ضدعفونی شود. این کار موجب از بین رفتن تخم آفات، اسپور قارچی و عوامل بیماری‌زا در لایه‌های زیرین خاک می‌شود.
۳. تهویه و کنترل رطوبت محیط
اکثر قارچ‌ها از جمله سفیدک پودری و پوسیدگی خاکستری در رطوبت بالا رشد می‌کنند. نصب سیستم تهویه قوی، کنترل دما و تنظیم رطوبت نسبی در بازه ۶۵ تا ۷۰ درصد، از بروز این بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.
۴. آبیاری قطره‌ای و مدیریت مصرف آب
آبیاری قطره‌ای بهترین گزینه برای گلخانه‌های صیفی‌جات است؛ زیرا از خیس‌شدن برگ‌ها و تجمع رطوبت در خاک جلوگیری کرده و مانع رشد قارچ‌های بیماری‌زا می‌شود. آبیاری باید بر اساس مرحله رشد گیاه و دمای محیط تنظیم گردد.
۵. حذف گیاهان آلوده و ضدعفونی ابزارها
هر گیاه یا بخش آلوده باید فوراً از گلخانه خارج و سوزانده یا دفن شود. ابزارهای برش مانند قیچی و چاقو نیز باید بلافاصله ضدعفونی شوند تا از انتقال آلودگی جلوگیری شود.
۶. استفاده از کنترل بیولوژیک و دشمنان طبیعی
در مبارزه بیولوژیک، از حشرات مفید مانند کفشدوزک و زنبور تریکوگراما، و قارچ‌ها یا باکتری‌های مفید برای کنترل طبیعی آفات استفاده می‌شود. این روش جایگزینی پایدار و کم‌هزینه برای سمپاشی مکرر است.
۷. سمپاشی هدفمند و اصولی
در صورت گسترش بیماری، باید از سموم تأییدشده سازمان حفظ نباتات استفاده شود. دوز، زمان و نوع سم باید طبق دستور کارشناس تعیین گردد و نوع سم به‌صورت دوره‌ای تغییر کند تا مقاومت آفات ایجاد نشود.
۸. پایش و ثبت مداوم وضعیت گلخانه
بازدید منظم از گیاهان، ثبت علائم بیماری، کنترل تغییر رنگ برگ‌ها و بررسی ساقه‌ها از وظایف روزانه گلخانه‌دار است. این کار باعث می‌شود اقدامات درمانی به موقع انجام شود و از گسترش آلودگی جلوگیری گردد.
۹. مدیریت تغذیه و تقویت گیاه
تغذیه متعادل با کودهای آلی و معدنی استاندارد، مقاومت گیاه را در برابر آفات و قارچ‌ها افزایش می‌دهد. مصرف بیش از اندازه کود نیتروژن، سیستم دفاعی گیاه را تضعیف کرده و احتمال بروز بیماری را بالا می‌برد.
۱۰. آموزش تیم اجرایی و مشاوره فنی
آگاهی کارکنان از نشانه‌های اولیه بیماری و روش‌های ضدعفونی از بروز بحران جلوگیری می‌کند. همکاری با مشاوران متخصص گلخانه‌ای نیز در طراحی برنامه مبارزه تلفیقی (IPM) بسیار مؤثر است.
جمع‌بندی تخصصی
برای کنترل آفات و بیماری‌های قارچی در گلخانه صیفی‌جات، باید رویکرد تلفیقی در پیش گرفت؛ یعنی ترکیب روش‌های پیشگیرانه، بیولوژیک، شیمیایی و مدیریتی. اجرای این راهکارها باعث کاهش مصرف سم، افزایش کیفیت محصول و سودآوری پایدار در بازار داخلی و صادراتی می‌شود.
مقالات مرتبط:
✅ طرح توجیهی گلخانه صیفی جات (بررسی کامل هزینه ها، درآمد، سود و …)
✅ مشکلات رایج گلخانه صیفی جات
